Ananas ( Ananas comosus ) behoort tot de familie Bromeliaceae en is een plant die oorspronkelijk voorkomt in de regenwouden van Zuid-Amerika en het Caribisch gebied.

De ananas is een infructescence (complexe structuur die het resultaat is van de concrescentie van de vrucht, bloeiwijze, steeltjes en schutbladeren) die al lang voordat de Europeanen in de Nieuwe Wereld arriveerden door Amerindiaanse bevolkingsgroepen werd geconsumeerd (Christoffel Columbus vond ananasbomen op het eiland Guadalupe in 1493).

Ananasteelt op de Azoren

De ananas werd aan het einde van de 17e eeuw in Europa geïntroduceerd, toen hij net als tegenwoordig in verwarmde kassen werd gekweekt.

In Portugal is de ananasteelt beperkt tot het eiland São Miguel, waar het halverwege de 19e eeuw werd geïntroduceerd door José Bensaúde (1835-1922), in een voortdurende zoektocht naar alternatieve gewassen voor de sinaasappelboom.

De eerste export van ananas van de Azoren naar de Engelse markt vond plaats in november 1864, toen José Bensaúde een aantal ananassen naar zijn Engelse handelscorrespondent stuurde, die bestemd zouden zijn geweest voor de tafel van koningin Victoria (1819-1901).

Lees meer: Ananas, lekker en gezond

Ananas textielvezels

Naast ananas kan deze plant worden gebruikt om textielvezels van de bladeren te maken.

Om de vezels te extraheren, worden de buitenste bladeren geoogst en met de hand, via een eenvoudig stripproces (strippen), worden ook de buitenste lagen (epidermis, parenchym) verwijderd, met behulp van een voorwerp met scherpe randen, bijvoorbeeld een gebroken kokosnoot of stukjes porselein.

Na dit stadium worden de vezels ondergedompeld in water zodat de micro-organismen de plantenstructuurresten afbreken die nog aan de vezels vastzitten (zoals gebeurt tijdens het looien van vlas).

Deze onderdompelingsperiode duurde traditioneel ongeveer vijf dagen, hoewel het tegenwoordig veel sneller gaat (een paar uur), omdat er chemische verbindingen worden toegevoegd om het proces te versnellen. Na dit maceratieproces worden de vezels gewassen, gedroogd in de zon, gescheiden van al het resterende materiaal en vervolgens gesponnen om geweven te worden.

Uit een ton bladeren halen we tussen de 22 en 27 kilo vezels.

Het kweken van planten voor de vezelproductie gebeurt in schaduwrijke omstandigheden en de vruchten worden verwijderd wanneer ze nog onrijp zijn, zodat de plant meer voedingsstoffen kan investeren in de groei van de bladeren, die langer kunnen worden en bijgevolg langere vezels produceren.

De cultivar 'Perolera' wordt het meest gewaardeerd omdat de bladeren lang en breed zijn. De vezels zijn crèmekleurig, met een glans die lijkt op die van zijde en buitengewoon bestand tegen tractie.

Productie van ananasvezels op de Filippijnen

Hoewel ze in verschillende delen van de wereld (India, Indonesië, enz.) voor veel verschillende voorwerpen worden gebruikt (hoeden, schoenen, visnetten, enz.), heeft geen enkel ander land zo'n sterke traditie in het gebruik van deze vezels als de Filippijnen.

De Spanjaarden brachten de ananasboom naar de Filippijnen in de 16e eeuw (de eerste vermelding van de productie van ananasdoeken dateert uit 1571) en deze nieuwe vezel werd snel geaccepteerd door de inboorlingen, die zich verfijnde technieken eigen maakten voor het extraheren en verwerken van plantenvezels, zoals die verkregen uit de Musa textilis (Manillahennep).

Stoffen gemaakt van ananasvezels

In de 19e eeuw beschreven buitenlanders die de Filippijnen bezochten vaak de prachtige geborduurde stoffen die in de kloosters van Manilla werden gemaakt en de koloniale autoriteiten stuurden exemplaren naar de Grote Wereldtentoonstelling in Londen (1851).

In Europa werden in de jaren 1860 stoffen en borduurwerk gemaakt van ananasvezels bekend en gewaardeerd.

Prinses Alexandra van Denemarken (1844-1925) kreeg een cadeau gemaakt van deze vezels toen ze trouwde met de erfgenaam van de Engelse troon (de toekomstige koning Edward VII) en koningin Elizabeth II van Spanje (1830-1904) droeg een baljurk gemaakt van ananasvezels.

Op de Filippijnen wordt in verschillende gebieden ananas verbouwd voor de vezelproductie, maar de provincie Aklan is de provincie die de meest gewaardeerde stoffen produceert en waar de traditie het oudst is.

Deze traditionele stoffen worden piña de Spaanse naam voor ananas, en worden gebruikt voor de productie van de nationale klederdracht. barong tagalog die een hoge prijs kan bereiken (ca. 1000 euro) en vaak wordt aangeboden aan bezoekende staatshoofden en hoogwaardigheidsbekleders.

Ananasvezels kunnen worden geweven met andere natuurlijke (zijde, katoen) of synthetische vezels om stoffen te verkrijgen met verschillende texturen en eigenschappen.

Foto's: Luís Mendonça de Carvalho

Vond je dit artikel leuk? Lees dan ons Magazine, abonneer je op het Jardins-kanaal op Youtube en volg ons op Facebook, Instagram en Pinterest.