Het symbolische gebruik van bloemen is al heel oud en vergezelt de mens sinds hij in contact kwam met de natuur.

De taal van bloemen (floriografie) is een vorm van cryptologische communicatie waarbij gebruik wordt gemaakt van bloemen, een set bloemen of zelfs andere plantendelen (takken, bladeren, hars) om een bepaalde boodschap over te brengen, waarvan de betekenis verwijst naar een symbolische code die wordt gedeeld door de zender en de ontvanger.

Het symbolische gebruik van bloemen is al heel oud en vergezelt de mens mogelijk al sinds hij cultureel met de natuur begon om te gaan.

Het symbool is een sleutelbegrip in veel wetenschappen, zoals antropologie, filosofie en psychoanalyse, en komt overeen met een object of levend wezen dat een concept of een abstracte kwaliteit vertegenwoordigt, vaak begiftigd met een hogere dimensie.

Als we de betekenis van symbolen kennen, kunnen we de waarden leren kennen van samenlevingen die gedurende honderden jaren symbolische codes hebben ontwikkeld.

Het symbolische gebruik van planten en hun bloemen is heel oud en moet al begonnen zijn in de begintijd van de menselijke cultuur.

Het gebruik van bloemen in de prehistorie en het oude Egypte

In sommige prehistorische graven zijn sporen van bloemen gevonden, die waarschijnlijk bedoeld waren om de overledene te helpen in de nieuwe fase van hun levenscyclus of als een laatste gebaar van genegenheid.

De Egyptische beschaving was uitbundig in het gebruik van bloemen - een van de meest voorkomende motieven is de aromatische blauwe lotus ( Nymphaea caerulea ) die werd gebruikt als teken van respect en achting.

In de Bijbel is het Hooglied misschien wel het boek waar we de meeste planten (bomen, struiken) en bloemen (lelies, narcissen, rozen) met symbolische toepassingen vinden, bijvoorbeeld: "Als een lelie tussen de distels is mijn geliefde tussen de jonge vrouwen" [2.2] of "Haar wangen zijn balsembedden, waar geurige planten groeien; haar lippen zijn lelies, druipend van mirre die uitzet" [5.13].

Bloemen in kunst en literatuur

Europese kunst en literatuur zijn altijd kwistig geweest in het gebruik van symbolen, allegorieën en metaforen waarin bloemen boodschappen dragen die mensen verenigen en over het algemeen positieve signalen overbrengen.

Het was in de 19e eeuw dat de taal van bloemen meer verfijnde en vruchtbare vormen aannam, misschien door de grotere beschikbaarheid van bloemen als gevolg van nieuwe vormen van productie en handel in planten.

Het Victoriaanse tijdperk

Groot-Brittannië neemt een speciale plaats in in de 19e-eeuwse Europese geschiedenis vanwege de relatieve sociale en politieke stabiliteit in vergelijking met de omwentelingen op het vasteland.

De lange regeerperiode van koningin Victoria (ze werd geboren in 1819, besteeg de troon in 1837 en stierf in 1901), de nieuwe morele en familiewaarden die zij en haar man prins Albert (1819-1861) wilden overbrengen, koningin Nefertiti die een blauwe waterlelie aanbood aan Isis, de Victoriaanse krans van oranjebloesems, de keizerlijke expansie en de beschikbaarheid van nieuwe planten, het ontstaan van krachtige sociale klassen metHet inkomen en de groeiende capaciteit om in te grijpen, evenals een duidelijke passie voor de natuur, droegen ertoe bij dat de plantkunde in de 19e eeuw een authentieke "gouden eeuw" beleefde, waarin bloemen alomtegenwoordige elementen waren.

De Victoriaanse bloementaal past ook in een tijdperk waarin ambachtslieden en kleine industrieën producten begonnen te maken op basis van bloemen en bloemenextracten met behulp van de nieuwe chemische processen die technisch-wetenschappelijke ontwikkelingen mogelijk maakten.

Laten we eens terugdenken aan de kunst van de 19e-eeuwse parfumerie, die nieuwe geuren introduceerde die vandaag de dag nog steeds worden verkocht.

Traditioneel waren hun parfums monofloraal, dat wil zeggen dat ze een duidelijke geur van één bloem hadden, zoals roos, viooltjes, jasmijn, sering, gardenia of een andere; het ontstaan van parfums met complexere geurpiramides was voorbehouden aan de 20e eeuw.

De opkomst van bloemenwoordenboeken

Victoriaanse spreektaal maakte het mogelijk om gecodeerde berichten te versturen die niet geschreven of gesproken konden worden.

Op basis van het advies in bloemengidsen en woordenboeken stelde de afzender het nodige boeket samen zodat zijn gevoelens subtiel begrepen konden worden.

Een van de populairste gidsen was De taal van bloemen (1884) geschreven en geïllustreerd door Kate Greenaway (1846-1901), een werk dat vandaag de dag nog steeds gedrukt wordt.

Deze interessante gidsen laten ons kennismaken met de achttiende-eeuwse symboliek van bloemen die nog steeds te vinden zijn in onze parken, tuinen en bloemisten.

De taal van bloemen is door de eeuwen heen geëvolueerd en kan verschillende betekenissen hebben, afhankelijk van de culturele omgeving waarin het zich heeft ontwikkeld.

De betekenis van bloemen

De symboliek van bloemen is altijd gekoppeld aan specifieke culturele en sociale contexten en kan dienovereenkomstig variëren.

Neem bijvoorbeeld Japan, waar chrysanten een heel andere symbologie hebben dan in Portugal: de meest prestigieuze Japanse ereorde is de Orde van de Chrysant, het wapenschild van de keizer is een gestileerde chrysant en de Japanse monarch zit op de Chrysantentroon.

Deze planten beginnen te bloeien wanneer de duur van de nacht langer wordt, dat wil zeggen aan het begin van de herfst, wat niet gebruikelijk is bij Europese planten, waar de bloei vaker plaatsvindt in de lente en de zomer, wanneer er meer licht is en ook meer bestuivende dieren.

In het verleden was de bloeiperiode van de chrysant doorslaggevend voor de selectie van deze bloemen in Europa om begin november op begraafplaatsen te plaatsen, waardoor ze werden gekoppeld aan de dood en het verdriet dat daar altijd mee gepaard gaat.

De symboliek van bloemen in de Portugese literatuur

In de 19e-eeuwse Portugese literatuur vinden we veel voorbeelden van het symbolische gebruik van bloemen, maar weinige hebben de complexiteit en bloemenweelde bereikt als het gedicht Recreações Botânicas (1813, gepubliceerd in 1844). Met dit werk, gemaakt door Leonor de Almeida Portugal de Lorena e Lencastre, Marquise de Alorna (1750-1839), wilde de auteur plantkunde onderwijzen aan Portugese dames, in overeenstemming met debotanisch classificatiesysteem voorgesteld door Carl Lineu (1707- 1778) in Species Plantarum (1753).

Met dit laatste werk, gepubliceerd op 1 mei 1753, begon de hedendaagse plantkunde.

In 1868 verscheen in Lissabon de derde editie van het Diccionario da Linguagem das Flores (Woordenboek van de Taal van de Bloemen): versierd met kleurrijke prenten geeft het niet alleen informatie over de traditionele symboliek van planten, maar ook over de geschiedenis van het culturele gebruik van planten in Portugal en Europa.

Vandaag de dag blijven we de taal van bloemen gebruiken terwijl oude symbologieën worden vernieuwd en andere worden gecreëerd.

Enkele symbolische voorbeelden

In het Verenigd Koninkrijk is de klaproos ( Papaver rhoeas ) is de Remembrance Day-plant ( Klaproosdag Deze plant werd gekozen omdat klaprozen goed gedijen in bodems die sterk zijn veranderd door menselijk handelen, zoals de loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog; na afloop van dit conflict waren de loopgraven gevuld met klaprozen en dit is de reden waarom ze werden gekozen als symbool voor het bloed dat door jonge soldaten werd vergoten.

In Frankrijk werden de edelen gekozen ( Centaurea cyanus We herinneren ons ook de Rozenrevolutie (Georgië, 2003), de Cederrevolutie (Libanon, 2005), de Jasmijnrevolutie (Tunesië, 2011) en de Arabische Lente. Onder ons hebben we het voorbeeld van de Anjerrevolutie die de Derde Republiek inluidde.

De in dit artikel genoemde werken zijn online beschikbaar, in de digitale catalogus van de Nationale Bibliotheek van Portugal, op books.google.pt en biodiversitylibrary.org.

Vond je dit artikel leuk? Lees dan ons Magazine, abonneer je op het Jardins-kanaal op Youtube en volg ons op Facebook, Instagram en Pinterest.