Ο διάσημος φοίνικας χουρμαδιάς ή Phoenix dactylifera

Η αρχαία αραβική παροιμία λέει ότι αυτός ο φοίνικας, πιο γνωστός ως χουρμαδιά, επιτυγχάνει την απόλυτη ευτυχία με "τα πόδια του βουτηγμένα στο νερό και το κεφάλι του στη φωτιά του ουρανού", υπονοώντας φυσικά τις εκτεταμένες και ζεστές ερήμους της αραβικής χερσονήσου και της Μέσης Ανατολής ως προτιμώμενη κατοικία του.

Ο φοίνικας Phoenix dactylifera είναι επίσης γνωστός μακριά στη χώρα των ατελείωτων ερήμων, των Βερβερίνων και των νομάδων Βεδουίνων, ως το δέντρο της ζωής, της αφθονίας και του πλούτου.

Τι είναι οι φοίνικες;

Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί αρχικά, για λόγους βοτανικής ακρίβειας, ότι οι σεβαστοί μας φοίνικες δεν είναι στην πραγματικότητα δέντρα, αλλά φυτά με μεγαλύτερη συγγένεια με τα ποώδη ή κοινά βότανα παρά με τα δέντρα. Έχουν μια ειδική ταξινόμηση με τη δική τους οικογένεια, την Arecaceae, και έτσι κατατάσσονται καλύτερα στα πολυετή, ξυλώδη φυτά χωρίς ανάπτυξη σεΜε μια τεράστια και εμπλουτισμένη ιστορία και μια σίγουρη παρουσία στους μύθους και τους μύθους, αυτοί οι φοίνικες είχαν το δικαίωμα να προσωποποιηθούν, αναλαμβάνοντας φυσικά το ρόλο τόσο των ανδρικών όσο και των γυναικείων χαρακτήρων. Αποτελούν αναπόσπαστο και αναπόσπαστο μέρος των θρύλων και των ιστοριών της φυλετικής λαογραφίας που απεικονίζουν αυτά τα όμορφα φυτάως κοινωνικά όντα με τη δική τους συνείδηση, που εκπληρώνουν ρόλους στον αγώνα ενάντια στις αντιξοότητες και τις δυσκολίες στον αγώνα για την καθημερινή επιβίωση, όπως οι ανθρώπινοι σύντροφοί τους.

Κατά τα τελευταία 7000 χρόνια, αυτό το είδος φοίνικα ευδοκίμησε και αναδάσωσε περιοχές σε διάφορα γεωγραφικά πλάτη της Μέσης Ανατολής, σε σκληρά κλίματα και εδάφη, με χαμηλές βροχοπτώσεις και μεγάλες διακυμάνσεις στις ημερήσιες/νυχτερινές θερμοκρασίες, και είχε τεράστια σημασία στο παρελθόν ως βάση για τροφή και καταφύγιο λόγω των θρεπτικών καρπών του που είναι εύκολο να διατηρήσουν οι ταξιδιώτες,νομάδες βεδουΐνοι και ναυτικοί σε μακρινές διασχίσεις ωκεανών.

Οι πολλαπλές χρήσεις της χουρμαδιάς

Ακόμα και σήμερα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε διάφορα μέρη του κόσμου για τους νόστιμους καρπούς του και ως πηγή πρώτης ύλης στους πιο διαφορετικούς τομείς, από τα καλλυντικά μέχρι τις κατασκευές και την παραγωγή φυσικών ινών. Υπάρχουν σήμερα 37 ποικιλίες του Phoenix dactylifera σε καλλιέργεια και χρησιμοποιούνται ως πηγή πρώτης ύλης για χρήσεις που κυμαίνονται από περισσότερααπό τη συμβατική παραγωγή, όπως η παραγωγή πάστας (agwa), καρδιές φοίνικα, σιρόπια, εναλλακτική λύση για τη ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο, χυμό ή χυμό και χυμό (nabigh), μέχρι αυθεντικά μαργαριτάρια εφευρετικότητας και ανθεκτικότητας, όπως το ξύδι, η μαγιά και η φυσική μαγιά ψωμιού, καθώς και ένα αρωματικό απόσταγμα γνωστό ως Agua de Tara, ένα απόσταγμα που εξάγεται από τις αρσενικές ταξιανθίες αυτού του όμορφου φοίνικα.

Ο χουρμαδιάς είναι ένα δενδρώδες, πολυετές φυτό δίοικου τύπου, το οποίο, σε αντίθεση με τις μονόικες ποικιλίες, που έχουν ταξιανθίες και των δύο φύλων στο ίδιο φυτό, αυτά υπάρχουν στη φύση μόνο ως αρσενικά ή θηλυκά δείγματα. Ως εκ τούτου, η αναπαραγωγική του διαδικασία γίνεται στην πραγματικότητα ένα πολύπλοκο χορογραφημένο γεγονός. Οι αρσενικοί φοίνικες φτάνουν στην ωριμότηταπρώτα και παράγουν θεαματικές ταξιανθίες που παράγουν γύρη, ενώ τα θηλυκά δέντρα έχουν αργότερα ταξιανθίες που, αν επικονιαστούν, θα παράγουν τους περιζήτητους καρπούς, τους χουρμάδες.

Ημερομηνίες

Οι χουρμάδες, όπως είναι γνωστές, αποτελούν τον κύριο λόγο για την καλλιέργειά τους στο παρελθόν και σήμερα. Οι χουρμάδες συλλέγονται και επεξεργάζονται με διάφορους τρόπους, ενώ η ικανότητά τους να αποθηκεύονται και να διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα τις καθιστά εξαιρετικά ευέλικτες και απαραίτητες πηγές θρεπτικών συστατικών για ορισμένους απομονωμένους πληθυσμούς.Οι χουρμάδες, μαζί με το γάλα καμήλας, αποτελούν το διατροφικό στήριγμα των Βεδουίνων εδώ και χιλιετίες.

Στο Έπος του Γκιλγκαμές, αναμφίβολα το πιο διάσημο από τα ποιήματα της αρχαίας Μεσοποταμίας, αναφέρεται η κεντρική σημασία αυτής της πηγής τροφής:

"Και δεν αγαπούσες, Ισουλλάνου, τον κηπουρό του φοινικόδασους του πατέρα σου; Σου έφερνε επιμελώς καλάθια φορτωμένα με ατελείωτους χουρμάδες, κάθε μέρα παρέχοντας το τραπέζι σου".

Αυτό το απόσπασμα από ένα ποίημα, που γράφτηκε γύρω στο 3000 π.Χ., θεωρείται ευρέως ως ένα από τα πρώτα κομμάτια γραπτής λογοτεχνίας στον κόσμο και απεικονίζει με ακρίβεια σε ποιητική μορφή τα καλάθια που ήταν φορτωμένα με γλυκούς, ζουμερούς χουρμάδες που παρείχαν οι φοίνικες και ο κηπουρός τους ως βασικό στοιχείο της διατροφής της εποχής. Η ρήση που αποδίδεται στον προφήτη Μωάμεθ ότι "ένα σπίτι μεμια χουρμαδιά δεν θα πεινάσει ποτέ", είναι επίσης απόδειξη της σημασίας αυτού του δέντρου για τον βιοπορισμό και την επιβίωση των Αράβων.

Η συμβιωτική σχέση μεταξύ της χουρμαδιάς και του ανθρώπου

Στα πρώτα χρόνια της Αραβικής Χερσονήσου, η σχέση μεταξύ χουρμαδιάς και ανθρώπου είχε στενό συμβιωτικό χαρακτήρα, καθώς η ζωή ήταν αδύνατη ο ένας χωρίς τον άλλον. Οι φοίνικες εξαρτιόνταν αποκλειστικά από τον άνθρωπο για να εξασφαλίσει την επιβίωσή τους, να τους κρατήσει ζωντανούς σε ένα εξαιρετικά ξηρό κλίμα φροντίζοντας τους, αρδεύοντας τους και κλαδεύοντας τους, όπως ακριβώς, με τον ίδιο τρόπο, ο άνθρωποςΣτην πραγματικότητα, ο Phoenix dactylifera είναι ένα δενδρώδες φυτό που στην άγρια κατάσταση έχει ελάχιστη σχέση με την εικόνα που έχουμε συνηθίσει, καθώς στην πραγματικότητα είναι ένας φοίνικας με πολλούς κορμούς και πολύ διακλαδισμένους πλευρικούς βλαστούς, που του δίνουν την όψη θάμνου, και όχι η ψηλή, μονόκλωνη δενδρική εκδοχή, όπως είναι οσυγγενείς του γένους Phoenix, όπως το γνωστό και καλλιεργούμενο Phoenix canariensis.

Στην πραγματικότητα, μέσω της ανθρώπινης χειραγώγησης που πραγματοποιήθηκε με διαδοχικά κλαδέματα, το χαμηλότερο φύλλωμα και τη συνεχή αφαίρεση των πλευρικών βλαστών, η ανάπτυξη αυτού του φοίνικα ενθαρρύνθηκε να προχωρήσει σε ύψος, μακριά από το έδαφος, βοηθώντας στην πρόληψη των εντομολογικών προσβολών και της θήρευσης από μηρυκαστικά ζώα σε μέρη με μεγάλη έλλειψη φυτικού υλικού,Στη σκιά αυτών των μεγαλοπρεπών φυτών, δημιουργήθηκαν ευνοϊκές συνθήκες για ένα μικροκλίμα που οδήγησε σε άλλες δυνατότητες για πιο παραγωγική καλλιέργεια στη βάση του.

Η σκιά είναι αναμφίβολα ένα από τα σημαντικότερα υποπροϊόντα αυτών των μεγαλοπρεπών δενδρώδων φυτών, καθώς τα φυλλώδη στέγαστρά τους παρέχουν προστασία από τα σκληρά και δυσμενή κλίματα που χαρακτηρίζουν αυτές τις τοποθεσίες. Η σκιά τους παρέχει μεγαλύτερη προστασία για τον άνθρωπο και τα ζώα, και έχει κεντρική σημασία για την εισαγωγή νέων καλλιεργειών που συντηρούν τη ζωή σε αυτές τις απομακρυσμένες γεωγραφικές περιοχές, καθώς και για τηνκαθώς και σημαντική μείωση άλλων δυσμενών καιρικών φαινομένων, όπως οι αμμοθύελλες και η διάβρωση από τον άνεμο.

Στους μαιάνδρους αυτού του φωτός που φιλτράρεται κάτω από τα στέγαστρά τους, που συχνά αρδεύονται από πολύπλοκα χειροποίητα σκαμμένα κανάλια (falaj), πολλαπλασιάζονται άλλες καλλιέργειες, επειδή βρίσκουν εκεί τις απαραίτητες συνθήκες για την ύπαρξη και τη συντήρησή τους. Στη γη αναπτύσσονται οπωρώνες εσπεριδοειδών, μηδική, καρπούζια, γλυκοπατάτες, ποικιλίες φασολιών, βαμβάκι, σιτάρι, κριθάρι και κεχρί, επιτρέποντας στην κτηνοτροφία ναόπως οι αγελάδες, τα πρόβατα και οι κατσίκες βόσκουν εκεί όπου προηγουμένως δεν υπήρχαν συνθήκες για τη διατήρηση της ζωής των βοοειδών, των αιγοπροβάτων και των αιγοπροβάτων, τα οποία είναι υψίστης σημασίας για την ποικιλία και την πληρότητα της διατροφής των γηγενών πληθυσμών, παρέχοντας μια δευτερογενή πηγή διατροφής και προμηθεύοντας άλλες πρώτες ύλες όπως δέρμα, μαλλί και γάλα. Επιπλέον, η φύτευση αυτών των πραγματικώνοι οάσεις δίπλα σε κτίρια κατοικιών επιτρέπουν τη μείωση των εσωτερικών θερμοκρασιών κάτω από τους 30ºC, διευκολύνοντας τη ζωή σε αυτό το αφιλόξενο και σκληρό κλίμα, καθώς και την παροχή σημαντικού φιλτραρίσματος του αέρα σε φυσικά σκονισμένα περιβάλλοντα της ερήμου.

Η χρήση του ως πρώτη ύλη για κατασκευές είναι επίσης αξιοσημείωτη, αφού, εκτός από τη σκιά του, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι ίνες του χρησιμοποιούνται στην ύφανση καλυμμάτων παραθύρων, σχεδόν όπως τα δυτικά μας τζάμια, εξασφαλίζοντας σωστό αερισμό και μειωμένη ηλιακή διείσδυση, μαζί με ανώτερο φιλτράρισμα των σωματιδίων σκόνης που, μέσω τηςΑυτή η συμβιωτική σχέση μεταξύ ανθρώπου και δέντρου είναι μια από τις πιο εκφραστικές στη Φύση, καθώς αποτελούσε πάντοτε αντικείμενο μιας στενής σχέσης και εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει σήμερα έναν προγονικό δεσμό επιβίωσης και συγγένειας, όχι μόνο ως το δέντρο τηςζωή, ως πυλώνας του κοινωνικού δόγματος του Αραβικού Κόλπου.

ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ

Ο καλύτερος φοίνικας χουρμαδιάς στον κόσμο και ο σπανιότερος φοίνικας σε ολόκληρη τη βορειοαμερικανική ήπειρο.

Αντίθετα με ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, οι χουρμάδες που θεωρούνται οι καλύτεροι στον κόσμο δεν προέρχονται από τον Περσικό Κόλπο, ούτε από τον τόπο όπου ενδημούν οι δημοφιλείς και ακριβοί χουρμάδες Medjool. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σπάνια ποικιλία που ονομάζεται Μαύρη Σφίγγα. Είναι απίστευτο ότι αυτές οι ιδιόμορφες σπανιότητες (μόνο 300 φυτά στον κόσμο) βρίσκονται μόνο σε έναν δρόμο στην πόλη τηςArizona, Mountgrove, ΗΠΑ, και πιθανολογείται ότι είναι άμεσοι απόγονοι της ποικιλίας Hayani.

Ο θρύλος λέει ότι οι προγονικοί σπόροι ταξίδεψαν από τη Βόρεια Αφρική στην Αμερική το 1919 με έναν ομογενή, και μερικοί από τους χιλιόχρονους σπόρους βλαστήθηκαν, από τυχαία απροσεξία, σε μια κατοικία στο Φοίνιξ.

Μετά το ασυνήθιστο εύρημα, ο εθνοβοτανολόγος Ρόμπερτ Μέτζλερ και ο συνεργάτης του Φρανκ Μπρόφι απέκτησαν αμέσως τα βλαστάρια και τα πολλαπλασίασαν. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1950 και 1960, αυτά τα αυθεντικά σπάνια είδη ήταν γνωστά και καταναλώνονταν μόνο από διάσημες προσωπικότητες και πολιτικούς, όπως ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ, ο Μπιλ Κρόσμπι και η Lady Bird Johnson, μεταξύ άλλων. Περιγράφονται στην Κιβωτό τουΓεύσεις) Slow Food USA, ένας κατάλογος σημαντικών και απειλούμενων τροφίμων και γεύσεων.

Ο ΑΡΧΑΙΌΤΕΡΟΣ ΦΟΊΝΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ

Κατά τη διάρκεια αρχαιολογικών ανασκαφών στη Μέση Ανατολή, συλλέχθηκαν έξι σπόροι, προφανώς του Phoenix dactilifera, οι οποίοι διατηρήθηκαν εξαιρετικά καλά μέσα σε έναν αμφορέα. Μετά από δοκιμές ραδιοάνθρακα, διαπιστώθηκε ότι οι σπόροι αυτοί παρέμειναν θαμμένοι σε έναν τάφο επί δύο χιλιετίες.

Αποδεικνύεται ότι οι επιφανείς ξένοι ήταν μάλλον έξι σπόροι του εξαφανισμένου φοίνικα της Ιουδαίας και τέθηκαν για να βλαστήσουν από την επιστήμονα Σάρα Σαλόν. Τα ονόματά τους είναι Αδάμ, Ιωνάς, Ουριήλ, Βοάζ, Ιουδήθ και Χάνα. Είναι απίστευτο ότι ένας από αυτούς πράγματι βλαστήθηκε και ονομάστηκε Μαθουσάλας (Methuselah), ένας βιβλικός χαρακτήρας που έζησε 969 χρόνια,σηματοδοτώντας έτσι την επιστροφή της χουρμαδιάς της Ιουδαίας από τον κατάλογο των εξαφανισμένων ειδών.